Alle mensen ervaren technologische verandering, maar niet iedereen heeft evenveel inspraak in de richting ervan. Vandaag de dag hebben meer mensen toegang tot een mobiele telefoon dan tot een toilet. Hoe zijn we hier gekomen en waar gaan we nu naartoe?
Wat is TechnoPrivilege?
TechnoPrivilege betekent meer dan alleen toegang tot technologie. Het gaat om het onbewust profiteren van maatschappelijke invloed en macht, op een planeet die steeds meer door technologie wordt vormgegeven. Het is het voorrecht om vrij te kunnen bewegen door een hyperverbonden wereld, terwijl anderen worden buitengesloten, gecontroleerd, gemonitord of tot stilte gedwongen—door systemen die ze nooit zelf gekozen hebben, laat staan konden weigeren. Kort gezegd: het is wanneer technologie niet tegen jou wordt ingezet—of tegen de levende wereld om je heen.
De vijf dimensies van TechnoPrivilege
TechnoPrivilege draait niet alleen om de gadgets die je bezit. Het gaat erom hoe technologie macht verdeelt—wie vooruitgang boekt, en wie achterblijft. Van vuurmakers tot codekloppers, het verhaal blijft hetzelfde: wie de tools vormgeeft, vormt de wereld. Dit mechanisme speelt zich af langs vijf dimensies: toegang, impact, controle, ethiek en verbeeldingskracht.
Dimensie 1 — Toegang tot technologie
Toegang tot technologie heeft altijd al bepaald wie vooruitkomt—en wie achterblijft. Vuur bracht warmte voor sommigen, wapens voor anderen. Schepen vervoerden goederen—maar ook invasies. De boekdrukkunst verspreidde kennis—en propaganda.
Ook de tools van vandaag—zoals supersnel internet, vaccins en kunstmatige intelligentie—trekken nieuwe grenzen tussen wie meedoet en wie wordt buitengesloten. Wie volledige toegang heeft tot digitale educatie, infrastructuur en wereldwijde netwerken, verwerft kennis en invloed. Anderen worden systematisch aan de kant geschoven—niet uit vrije wil, maar omdat het systeem zo is ingericht.
Vanuit het perspectief van toegang betekent TechnoPrivilege: je vrij kunnen bewegen door netwerken van kennis en kansen—terwijl anderen verstoken blijven van verbinding, zichtbaarheid en stem.
Dimensie 2 — Impact van technologie
Technologie heeft altijd samenlevingen veranderd, maar ook het web van het leven verstoord. De industriële revolutie dreef economische groei aan, maar leidde tegelijk tot ontbossing, vervuiling en het uitsterven van soorten. Medische vooruitgang verlengde de levensduur van mensen, terwijl industriële landbouw en genetische modificatie de biodiversiteit verzwakten en ecosystemen ontregelden.
Vandaag is de ecologische impact van technologie urgenter dan ooit. AI-gestuurde landbouw verhoogt de voedselproductie, maar put bodems uit en vernietigt leefgebieden. Hernieuwbare energie vermindert de afhankelijkheid van fossiele brandstoffen, maar steunt op het delven van zeldzame mineralen die kwetsbare ecosystemen beschadigen. Infrastructuurprojecten verbinden steden, maar verdrijven vaak wilde dieren en bedreigen inheemse manieren van samenleven met de natuur.
Technologie staat niet los van de natuur—ze is er diep mee verweven. De uitdaging is niet alleen om schade te beperken, maar om ecosystemen te herstellen en het evenwicht te hervinden.
Vanuit het perspectief van impact betekent TechnoPrivilege: profiteren van systemen die schade veroorzaken—zonder de gevolgen zelf te hoeven dragen.
Dimensie 3 — Controle over technologie
Een groot deel van het moderne leven wordt bepaald door krachten buiten onze persoonlijke keuze. Algoritmes beslissen wie wordt aangenomen of ontslagen, wie gezien wordt of tot zwijgen gebracht—vaak zonder menselijke tussenkomst.
De controle is verschoven van verantwoordelijke individuen naar anonieme systemen die worden gebouwd door bedrijven, afgedwongen door overheden en versterkt door kunstmatige intelligentie. Als een AI een beslissing met grote gevolgen voor jouw leven neemt—over je werk, je gezondheid, je vrijheid—zou je het dan überhaupt merken?
Naarmate AI autonomer wordt, dreigt ze zich los te maken van menselijke waarden en haar eigen logica te volgen. Zullen toekomstige superintelligenties ons zien als hun huisdieren, als slaven… of als een probleem?
Vanuit het perspectief van controle betekent TechnoPrivilege: leven in een wereld die met jou in gedachten is ontworpen—waarin jij technologie vormt, in plaats van erdoor gevormd te worden.
Dimensie 4 — Ethiek van technologie
“Het ligt niet aan de technologie, maar aan hoe je het gebruikt.” We kennen die uitspraak allemaal. Maar een geweer is niet ontworpen om te helen. Gezichtsherkenning is niet gebouwd om privacy te beschermen. Veel technologieën hebben een ingebouwde agenda—en dat niet hoeven bevragen is al een privilege op zich. Onze dagelijkse digitale keuzes—wat we kopen, delen of gedachteloos voorbijscrollen—hebben gevolgen die verder reiken dan we vaak beseffen. Enkele alledaagse voorbeelden:
- Sociale media-interactie → Elke like, share of reactie voedt een algoritme, dat sommige stemmen versterkt en andere doet verdwijnen. Door sensationele of misleidende content te liken of delen, kun je onbedoeld bijdragen aan de verspreiding van desinformatie of schadelijke verhalen.
- Privacy-instellingen → Misschien stoor jij je niet aan datatracking omdat je “niets te verbergen hebt.” Maar voor activisten, vluchtelingen en kwetsbare gemeenschappen is privacy een kwestie van overleven. Wie zelf geen risico loopt, staat er vaak niet bij stil—en dat maakt het voor anderen nóg moeilijker om aan toezicht te ontsnappen.
- Contactloos betalen → Elke keer dat je je kaart of telefoon tegen een scanner houdt, wordt cashloos betalen weer iets normaler. Maar miljoenen mensen zijn nog afhankelijk van contant geld—van dakloze mensen tot werkers in de informele economie. Een samenleving zonder cash sluit hen uit.
Vanuit het perspectief van ethiek betekent TechnoPrivilege: de luxe om de technologieën waarop je vertrouwt níét ter discussie te hoeven stellen—en de vrijheid om de gevolgen ervan te negeren. Technologie is niet neutraal. En jouw keuzes ook niet. Dus: kies je voor wat juist is, of alleen voor wat gemakkelijk is?
Dimensie 5 — Verbeeldingskracht en de macht om technologie vorm te geven
Terwijl de één droomt van interplanetaire expansie, AI-samenlevingen of geautomatiseerde utopieën, ziet de ander juist toekomstbeelden die draaien om herstel, wederkerigheid en regeneratie. Maar niet elke visie krijgt een plek aan de beslistafel. De toekomst is niet neutraal—ze wordt bedacht, ontworpen en gebouwd door wie macht heeft.
Toch komen de dominante verhalen—die gefinancierd, versterkt en opgeschaald worden—vaak van dezelfde plekken: Silicon Valley, Hollywood, denktanks. Die verhalen bepalen wat we wenselijk, mogelijk of zelfs onvermijdelijk achten. Dit collectieve verhaal noemen we onze technologische verbeelding (ENG: the technological imaginary): de optelsom van waarden, overtuigingen en aannames die bepalen hoe we de rol van technologie in de toekomst voorstellen.
Maar ook verbeelding is een privilege. Want wie worstelt om in basisbehoeften te voorzien, kan zich het heruitvinden van het systeem niet altijd veroorloven. En wie nooit gehoord wordt, ziet zijn of haar visie zelden terug in de blauwdruk van de toekomst.
Vanuit het perspectief van verbeeldingskracht betekent TechnoPrivilege: de vrijheid om te dromen—én de macht om het verhaal te bepalen.
Een consult met chatbot Tekki
In het Next Nature Museum kun je plaatsnemen in een elektrisch massagestoel voor een consult met chatbot Tekki. Maak je klaar voor een reeks prikkelende vragen over jouw relatie met technologie! Aan het einde van het gesprek berekent Tekki jouw TechnoPrivilege over de vijf dimensies, genereert een persoonlijk profiel en geeft je concrete adviezen over hoe jij jouw TechnoPrivilege kunt inzetten voor een beter wereld.
Download de TechnoPrivilege Checklist
We profiteren bijna allemaal gedachteloos van technologie—maar hoe vaak staan we stil bij de manier waarop ze ongelijkheid versterkt, privilege in stand houdt of zelfs tegen anderen wordt ingezet?
De TechnoPrivilege Checklist is een hulpmiddel voor zelfreflectie. Aan de hand van prikkelende stellingen ontdek je hoe toegang, impact, controle, ethiek en verbeelding jouw relatie tot macht beïnvloeden in een wereld die steeds meer door technologie wordt aangestuurd. De checklist nodigt je uit om te vragen: Hoe profiteer ik van technologie—en ten koste waarvan?
Geïnspireerd op de White Privilege Checklist van Peggy McIntosh (1986) maakt deze tool zichtbaar hoe macht vaak op onzichtbare wijze door technologie stroomt. Het is een uitnodiging tot reflectie, verantwoordelijkheid nemen, en bewuster omgaan met de systemen die onze gedeelde toekomst vormgeven.
Boek een talk over dit onderwerp
Ben jij geïnspireerd om opnieuw na te denken over de rol van technologie in privilege, macht en ongelijkheid? Wil je met jouw team of organisatie meer bewustwording creëren over de impact van technologie op mens, samenleving en planeet? Boek dan een lezing via de Next Nature Academy. Onze interactieve sessies bieden scherpe inzichten in TechnoPrivilege en zetten aan tot waardevolle gesprekken over toegang, ethiek en de toekomst van technologie. Neem contact met ons op om een lezing in te plannen en het gesprek te starten.
Credits
Research, development and design: Hendrik-Jan Grievink
Creative direction: Koert van Mensvoort, Mieke Gerritzen
Project management installation: Klaas Tops
External advisors: Nishant Shah, Geert Lovink, Fran Meissner
Coding: Roland Witvoet, Tim Speetjens
Special thanks: Shruti Venkat