Natuur als de grootste ontwerper

Wanneer we het over technologie hebben, denken we vaak aan dingen als AI, smartphones, genetische modificatie of raketwetenschap. Maar als je even afstand neemt, zie je dat technologie altijd al deel van ons leven is geweest, te beginnen met iets fundamenteels als landbouw en koken. In feite begint alles wat we creëren bij de natuur en de biologie.

Het is fascinerend hoe we nu inspiratie kunnen halen uit de intelligentie van cellen om nieuwe computersystemen te ontwerpen, onze huizen te verlichten met elektriciteit opgewekt door microbiële brandstofcellen, of textiel te verven met microbiële inkten gemaakt uit reststromen. Terwijl de 20e eeuw werd gedefinieerd door olie en industrialisatie, behoort de 21e eeuw toe aan de biologie. Maar we hebben deze verschuiving nog niet volledig omarmd.

De uitdagingen van biogebaseerde materialen
De realiteit is dat biogebaseerde materialen moeten concurreren met de betaalbaarheid van petrochemische producten, lage loonkosten en strenge regelgeving. Niet alleen de mode- en textielindustrie kampen hiermee, ook de bouw en andere sectoren staan voor dezelfde uitdagingen. Geld, tijd en de ongeduldige houding van industrieën die directe resultaten willen, vormen de grootste obstakels.
Door chemie konden we betaalbare materialen en massaproductie op grote schaal ontwikkelen, maar dat heeft ook enorme milieuschade veroorzaakt. Het voelt vaak alsof natuur en technologie als twee gescheiden werelden worden gezien, terwijl ze juist in diepe symbiose met elkaar zouden moeten bestaan.

Vooruitgang in biodesign
De natuur is onze grootste ontwerper en in het afgelopen decennium hebben we ongelooflijke vooruitgang gezien in biodesign en biologisch afbreekbare materialen. We hebben nu de mogelijkheid om deze op grotere schaal te produceren en ik merk dat steeds meer ontwerpers, architecten en stedelijke planners kiezen voor duurzame alternatieven, of het nu gaat om natuurlijke isolatie, diervrij leer of projecten om onze koraalriffen te herstellen.
Deze verschuiving draait niet alleen om materialen. Het gaat om het herdenken van complete systemen: hoe we produceren, distribueren, gebruiken, recyclen en grondstoffen afvoeren binnen de voedsel-, materiaal-, elektronica-, transport- en bouwsector.

Samenwerking tussen wetenschap en design
Mijn uitdaging begon als student. Ik probeerde toegang te krijgen tot schoollaboratoria, maar de deur werd hard dichtgegooid. Waarom zou een designstudent in een lab willen werken? Voor mij was dat juist dé reden waarom ik productontwerper wilde worden: samenwerken met de wetenschap om duurzamere materialen te ontwikkelen. In 2012 was dat nog een vrij nieuw concept. Deze frustratie zette ik om in actie toen ik in 2016 BlueCity Lab oprichtte, gevestigd in het oude Tropicana-waterpark in Rotterdam. Dit lab is een circulaire speeltuin voor bioneers, waar we de transitie naar een biocirculaire economie ondersteunen door een platform en laboratoriumruimte te bieden aan een groeiende gemeenschap. Deze bioneers werken aan fysieke materialen, producten en processen voor een regeneratieve economie die binnen de planetaire grenzen past.

Gelukkig is er sindsdien veel veranderd. Kunstacademies zien laboratoria nu als de nieuwe werkplaats en openen ze binnen hun instellingen. Er zijn prijzen zoals de Bio Art & Design Award, waar je als ontwerper of kunstenaar een voorstel kunt indienen en vervolgens kunt samenwerken met universiteiten om gebruik te maken van hun kennis en faciliteiten.

Werken met ervaren wetenschappers doet je beseffen hoeveel creativiteit er in de wetenschap schuilt. Hun breinen werken gewoon anders. Zodra je dat begrijpt en respecteert, gaan de deuren open.

Van garagebiologie naar toepassingen in de echte wereld
Biodesign en -fabricatie zijn geëvolueerd van garagebiologie naar echte toepassingen, van mode tot voedsel, en bieden alternatieven voor coatings, kleurstoffen en zelfs cosmetica. Maar waarom zijn deze innovaties nog niet breed beschikbaar?

Een van de grootste redenen is urgentie. Veel industrieën en investeerders deinzen terug voor lange, dure R&D-processen. Wetgeving en vergunningen zijn nog niet ingesteld om koolstofnegatieve materialen te vervangen of schone fabrieken op grote schaal mogelijk te maken. De uitdaging ligt niet alleen in technologische gereedheid, maar ook in maatschappelijke acceptatie.

Kijken naar de toekomst
Zelfs als je niet direct aan een materiaal werkt, maar aan een project met een meer speculatieve insteek, zoals mijn project The Microbial Vending Machine, is het fascinerend om te ontdekken dat de speculatie van de ontwerper vaak niet ver van de werkelijkheid afligt. Moeder Natuur heeft het immers al voor ons ontworpen.

Hoofdafbeelding © Jaqueline Fuijkschot voor BlueCity