Evolutie in eigen hand?

Miljoenen jaren lang verliep de evolutie op aarde uitsluitend via natuurlijke selectie. Maar de mens introduceerde een nieuwe kracht: kunstmatige selectie. Nu technologieën zich sneller ontwikkelen dan onze biologie zich kan aanpassen, lijken de spelregels opnieuw te veranderen. Kan dit verschil in tempo ons als soort in gevaar brengen, of juist nieuwe kansen bieden? En belangrijker nog: zijn we klaar om de regie over te nemen?

Het leven zoals wij het kennen volgt een merkwaardig patroon van verandering. Door de noodzaak en kosten van aanpassing, toevallige mutaties en de harde werkelijkheid van natuurlijke selectie, worden soorten voortgestuwd, veranderen ze van vorm en passen ze zich aan aan een veranderende omgeving. The Greatest Show on Earth blijft onze biosfeer vormen.

Van de hand van de natuur naar menselijke keuze
Tot zo’n 12.000 jaar geleden. Hoewel we werktuigen van zo’n 3 miljoen jaar oud hebben gevonden, betekende de Neolithische Revolutie een echte keerpunt. Onze voorouders maakten de overstap van jagen en verzamelen naar landbouw, waarbij ze gewassen verbouwden als bron van voeding.

Met het verbouwen van gewassen, en later de domesticatie van dieren, introduceerden we niet alleen nieuwe technologieën, maar ook het concept van kunstmatige selectie: een gecontroleerde vorm van evolutie die onze planeet en haar bewoners tot op de dag van vandaag blijft beïnvloeden. Waar natuurlijke selectie 12.000 tot 330.000 generaties nodig heeft om een nieuwe soort te vormen, vonden wij een snellere route die soms al in 5 tot 25 generaties resultaat oplevert. Dit is één van de vele technologieën die mettertijd deel zijn gaan uitmaken van onze natuur, en de richting van onze eigen evolutie hebben veranderd.

De grenzen van onze biologische aanpassing
De vraag is nu: hoe zal onze evolutie doorgaan in dit hoge tempo? Ondanks talrijke verbeeldingen zoals cyborgs of designerbaby’s, ligt de werkelijkheid waarschijnlijk complexer. We begrijpen nog lang niet volledig hoe de snelle opkomst en vervanging van technologieën onze biologische ontwikkeling beïnvloedt.

De volgende mutatie zou digitaal kunnen zijn
We weten wel dat werktuigen invloed hadden op onze hersenen en handen, landbouw onze spijsvertering veranderde, en kleding onze temperatuurregeling beïnvloedde. De grootschalige integratie van digitale apparaten zou weleens de volgende evolutionaire grens kunnen zijn. Dunnere, langere vingers om sneller te typen? Ogen die zich aanpassen aan schermlicht in plaats van zonlicht? Het klinkt logisch, maar hoeveel generaties zijn er nodig voordat zulke eigenschappen alweer achterhaald zijn, of zelfs nadelig blijken? Het tempo van technologische verandering ligt ver voorbij dat van biologische evolutie.

Onszelf herontwerpen of het laten gebeuren?
Het aanpassen van onszelf via kunstmatige selectie zou een oplossing kunnen zijn. Onze kennis van genetica is enorm gegroeid, maar de vele open vragen tonen aan dat we pas aan het oppervlak hebben gekrabd. En de geschiedenis staat vol met voorbeelden van samenlevingen die de evolutie probeerden te sturen, vaak met rampzalige en gruwelijke gevolgen. Toch zou het de evolutie haar gang laten gaan, zonder tussenkomst, minstens zo riskant kunnen zijn voor een deel van onze soort.

Nu doorbraken in biogenetica en verwante technologieën worden verwacht in de komende 5 tot 25 jaar, is dit misschien hét moment om onszelf af te vragen: moeten wij de evolutie in eigen hand nemen?