Inventing an Extinct Horse

Samen met de Heck-runderen en Schotse Hooglanders, zwerft een andere gereconstrueerde soort door de Nederlandse duinen.

Het robuuste Konik-paard, ook bekend als het Poolse primitieve paard, is het resultaat van een poging om de tarpan, een uitgestorven ondersoort van het wilde paard, 'terug te fokken'. Een bosbewonend paard met een opvallende zilvergrijze vacht, zwierven tarpans ooit door West-Europa tot Rusland. Het bedreigde Przewalski's paard is de enige overlevende ondersoort van het wilde paard, Equus ferus, dat alleen in dierentuinen en in wilde kuddes voorkomt die opnieuw zijn geïntroduceerd op plaatsen zoals Mongolië en Tsjernobyl.

De laatste wilde tarpans werden tussen de jaren 1820 en 1890 uitgeroeid, terwijl de laatste gevangen tarpans ergens tussen 1910 en 1920 uitstierven. Bronnen zijn onduidelijk of de laatste kuddes echte tarpans waren, kruisingen van tarpans, of tamme paarden die toevallig veel op hun wilde verwanten leken.

Het kan dan wel uitgestorven zijn, maar de tarpan blijft bestaan via cultureel geheugen en verspreide genen. Het feit dat veel 'primitieve' rassen van tamme paarden nog steeds over de weilanden van de wereld grazen, heeft hoopvolle fokkers minstens drie keer verleid om de tarpan opnieuw tot leven te wekken.

Het Poolse Konik is de oudste van de bestaande pseudo-tarpans, stammend uit ten minste de jaren 1800, zo niet veel eerder. In 1936 trokken deze groepen kleine, op tarpans lijkende paarden de aandacht van Tadeusz Vetulani, een professor aan de Universiteit van Poznań. Hij verzamelde de meest geschikte kandidaten om hun primitieve kenmerken te concentreren in een poging de tarpan terug te fokken.

Rond dezelfde periode mengden de gebroeders Heck, bekend van de Heck-runderen, hun eigen versie van een tarpan door koniks, IJslandse pony's en Przewalski-paarden te kruisen. Het Hegardt-paard is misschien wel de meest fantasierijke van alle moderne tarpans. In de jaren 1950 verzamelde Harry Hegardt Amerikaanse mustangs met tarpan-achtige kenmerken om zijn eigen stal van Equus ferus ferus te creëren - ongeacht het feit dat mustangs afstammen van Spaanse rijpaarden die al eeuwenlang gedomesticeerd waren.

Deze pogingen worden bemoeilijkt door het feit dat niemand precies weet hoe de tarpan eruitzag. De ondersoort was grijs, met een aalstreep en zebrastrepen op de benen, maar fokkers lijken het oneens te zijn over andere basiskenmerken. Had het een hangende of een rechtopstaande manen? Veranderde het in de winter van kleur naar wit? Er is slechts één foto en één levensgrote tekening om het uiterlijk van de ondersoort vast te leggen.

De hengst van de Moskouse Dierentuin (hierboven afgebeeld) had waarschijnlijk bloed van tamme paarden in zich, terwijl Borisov's gravure een juveniel betrof. Rotstekeningen, die oude standaards, zijn niet veel behulpzamer. Bijna alle prehistorische schilderingen die worden aangehaald als bewijs voor de tarpan hebben een generiek uiterlijk of lijken meer op het Przewalski-paard.

Deze verwarring heeft geleid tot een interessant over het hoofd gezien feit. Het Sorraia-paard, een zeldzaam ras dat in afgelegen gebieden van Portugal voorkomt, is zo nauw verwant aan de tarpan dat het er misschien wel een van is. Hoewel er onenigheid is en er nog steeds genetische analyses plaatsvinden, vermoeden sommige wetenschappers dat de Sorraia een regionale variatie of overblijfsel van Equus ferus ferus kan zijn. Met andere woorden, de tarpan is mogelijk iets minder uitgestorven dan gedacht.

Noem het een Konik, Heck of Hegardt, de moderne tarpan is nog steeds in wezen een namaak. Net als een plastic bloem of een betonnen rots, lijkt het uiterlijk op zijn inspiratie, maar blijft het van binnen een simulatie. De teruggefokte rassen van de tarpan kunnen alleen de genetica of het gedrag van de echte Equus ferus ferus benaderen. Geprezen als zachtaardige en harde werkpaarden, bestudeerd als wetenschappelijk experiment, verweven met kwesties van nationale trots, of gewaardeerd als nostalgische echo's van het ongerepte Pleistoceen-landschap, de arme tarpan is een casestudy van onze schizofrene houding ten opzichte van de natuur.

Dieren in het algemeen, en gedomesticeerde in het bijzonder, nemen zoveel tegenstrijdige identiteiten aan dat de vraag 'echt of nep' volledig vertroebeld is geraakt.

Headerfoto via Gwendolen. De meeste informatie via The Extinction Website.